تقویم را که باز می‌کنیم در نگاه اول چندان فرقی نمی‌کند امروز دوشنبه ۱۴ فروردین باشد یا سوم آوریل؛ به هر حال اگر تعطیل نباشد ما یک برنامه روزانه داریم که باید به شکل روتین به آن بپردازیم. اما پای ماه‌های قمری که به میان می‌آید، حس و حال روزمان با شماره‌های تقویم عوض می‌شود.

می‌توان گفت در بین عنوان‌های مختلف تقویم مانند شمسی، میلادی و... این ماه‌های قمری هستند که هر کدام برای خودشان سبک و رنگ و بوی خاصی به جز فصل و سال و ماه دارند. رنگ و بویی که از اعمال مذهبی مرتبط با این ماه‌ها به‌وجود آمده و هر کدامشان می‌توانند برنامه روتین روزانه ما را تغییر دهند. این است که چهارده فروردین اگر ۱۲رمضان باشد یا ۱۲شعبان کلی حال و روز ما در آن با هم توفیر دارد. به جز برنامه روتین روزانه، رنگ و بوی اعمال عبادی و مستحبیمان نیز با توجه به تقویم قمری عوض می‌شود. به همین خاطر است اگر ۱۱ماه سال به زیارت علی بن موسی‌الرضا(ع) آمده باشی باز دلت می‌خواهد زبان روزه نیز میهمان خانه آقا باشی و ماه رمضان را در ارض اقدس تجربه کنی، تنها در رواق‌های حرم رضوی بنشینی و قرآن بخوانی یا به مناجات‌خوانی‌های گروهی بپیوندی و مثلاً دعای افتتاح را کنار اهالی ارض اقدس زمزمه کنی. به همین خاطر خادمان حرم رضوی برنامه‌های متعددی را برای این ایام تدارک دیده‌اند؛ برنامه‌هایی که می‌توانند در بهره‌مندی از فرصت ماه رمضان و همجواری با علی بن موسی‌الرضا(ع) به شما کمک کنند. در ادامه با معرفی برخی دعاهای مخصوص این ماه مبارک پیشنهادهایی برای لحظات معنوی بیشتر در حرم مطهر رضوی ارائه خواهیم داد. 

دعای افتتاح 
 حتماً در روزهای آغازین سال نو سری به حرم مطهر زده‌اید و از حال و هوای رمضانی آن باخبر هستید. زائران حضرت رضا(ع) با آغاز ماه مبارک رمضان می‌توانند هر شب در مراسم‌های متنوعی که برای این ایام تدارک دیده شده شرکت کنند. قرائت دعای افتتاح یکی از این برنامه‌هاست که از آغاز ماه مبارک هر شب ساعت ۲۰:۱۵ در حرم رضوی توسط مداحان اهل بیت(ع) برگزار می‌شود. اگر تا امروز فرصت شرکت در این مراسم را نداشته‌اید حالا می‌توانید برنامه‌ریزی کنید و شب‌ها پس از افطار میهمان خانه امام رضا(ع) باشید و این دعا را همراه سایر زائران ایشان قرائت کنید. 
مضامین: این دعا شامل مفاهیمی درباره خداشناسی، اهمیت خوف و رجا، توفیق عبادت پروردگار، ارزش مناجات و حکمت تأخیر در استجابت دعاهاست. آغاز دعا با ستایش الهی با این عبارت «اَللّهُمَّ اِنّی اَفْتَتِحُ الثَّنآءَ بِحَمْدِکَ: بار خدایا من ثنای تو را با حمدت آغاز می‌کنم» است و به همین دلیل این مناجات را با نام «افتتاح» می‌شناسیم. به گفته علامه مجلسی در کتاب زادالمعاد به سند معتبر، از حضرت امام زمان(عج) منقول است به شیعیان نوشتند در هر شب ماه رمضان دعای افتتاح را بخوانند. (مجلسی، زادالمعاد، ۱۴۲۳ق، ص۸۶)
بنابر منابع، راوی دعای افتتاح محمد بن عثمان عمری، از نایبان امام زمان(عج) است. به گفته مهدوی کنی در شرح دعای افتتاح، گرچه این دعا به حسب ظاهر از امام معصوم(ع) نقل نشده اما با توجه به اینکه محمد بن عثمان عمری از نواب اربعه، به خواندن این دعا مداومت داشته و نیز با توجه به مضامین عالی دعا و اعتماد سید بن طاووس، می‌توان مطمئن بود این دعا از ناحیه امام زمان(عج) و یا از سایر معصومان(ع) به دست وی رسیده است.(مهدوی کنی، ترجمه و شرح دعای افتتاح، ۱۳۸۶ش، ص۲)
خوب است بدانیم: شرح‌های متعددی بر دعای افتتاح نوشته شده که از آن جمله می‌توان به ترجمه و شرح دعای افتتاح از محمدرضا مهدوی کنی، «بیان حقیقت در شرح دعای افتتاح» به قلم احمد زمردیان شیرازی و کتاب «بر درگاه دوست» شرح فرازهایی از دعای افتتاح و دعای ابوحمزه ثمالی برگرفته از سخنرانی‌های محمدتقی مصباح یزدی اشاره کرد.

دعای ابوحمزه ثمالی
مناجات دیگری که خواندنش در ایام ماه مبارک رمضان توصیه شده، دعای ابوحمزه ثمالی است. معمولاً این دعا در سحرهای ماه مبارک رمضان به شکل انفرادی یا گروهی قرائت می‌شود.
برای شنیدن  و قرائت این دعا می توانید در ویژه‌برنامه مناجات خوانی سحرگاهی حرم مطهر رضوی که در رواق امام خمینی(ره) هر روز از ساعت ۱۲ بامداد به مدت یک ساعت برگزار می‌شود، شرکت کنید . این دعا را ابوحمزه ثمالی از امام سجاد(ع) نقل کرده و به‌همین دلیل به این نام مشهور شده است.
مضامین: در این دعا با برخی از صفات خداوند، ضرورت اطاعت از پیامبر(ص) و امامان معصوم و همچنین راه‌های تضرع به درگاه خداوند، توبه و راه و رسم پرهیزگاری آشنا می‌شویم. برخی در تفسیر دعای ابوحمزه عنوان کرده‌اند این دعا مشتمل بر مراحل مختلفی است که در لابه‌لای آن، مطالب مختلف عرفانی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی ارائه شده‌است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دعا این است که شیوه راز و نیاز انسان با پروردگارش را به خوبی نشان داده‌است. سید بن طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال از ابوحمزه ثمالی روایت کرده: «امام زین‌العابدین(ع) در شب‌های ماه رمضان بیشتر شب را به نماز می‌پرداختند و هنگام سحر این دعا را می‌خواندند».
خوب است بدانیم: شرح‌های متعددی بر این دعا نوشته شده که از جمله می‌توان به شرح شیخ محمدابراهیم سبزواری، شرح مولی محمدتقی بن حسین‌علی هروی اصفهانی و شرح آیت‌الله جوادی آملی و کتاب بشنو از نی علی صفایی حائری اشاره کرد.

دعای جوشن کبیر
یکی دیگر از ادعیه معروف ماه مبارک رمضان دعای «جوشن کبیر» است. بیشتر افراد این دعا را می‌شناسند و یادآور شب زنده‌داری‌هایمان در شب‌های قدر است. بیشتر ما این دعا را در شب‌های قدر زیر سایه امام رضا(ع) همراه سایر زائران ایشان خوانده‌ایم. اگر تجربه شنیدن دعای جوشن کبیر در حرم مطهر را نداشته‌اید رمضان امسال فرصت خوبی است که برای این مناجات‌خوانی در شب‌های قدر به سایر زائران ارض اقدس بپیوندید. 
مضامین: جوشن کبیر دعایی نقل شده از پیامبر اکرم(ص) در ۱۰۰بند، حاوی هزارویک نام و صفت خداوند است. آمده است این دعا را جبرئیل در یکی از جنگ‌ها برای در امان بودن از آسیب‌های جنگ به پیامبر اسلام(ص) آموزش داد.  کفعمی در المصباح و البلدالامین آن را نقل کرده و علامه مجلسی در بحارالانوار و شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح‌الجنان به نقل از کفعمی ذکر کرده‌اند. در روایات برای این دعا فضیلت‌های متعددی ذکر شده؛ از جمله در امان خدا بودن. در برخی روایات، به نوشتن این دعا روی کفن سفارش شده است. علامه مجلسی در زادالمعاد، براساس برخی روایات، خواندن این دعا را از اعمال شب‌های قدر ذکر کرده است.
خوب است بدانیم: خواندن شرح ادعیه برای دریافت بهتر مضامین دعا به شما کمک می‌کند. عالمان شیعه بر دعای جوشن‌کبیر شرح‌هایی نوشته‌اند؛ مشهورترین شرح، شرح ملاهادی سبزواری است.

خبرنگار: حمیده خلیل‌زاده